2006, jaar van vooruitgang voor het internationaal humanitair recht

Zoals elk jaar was 2006 een jaar vol gebeurtenissen op het vlak van het internationaal humanitair recht. De oorlog in Libanon, de aanhoudende crisis in Darfoer, de geheime detentie en overbrenging van verdachten door de CIA in derde Staten en de detentie en de « bijzondere » ondervragingstechnieken in verschillende Amerikaanse detentiecentra, het proces en de terechtstelling van Saddam Hoessein, de crisis in Somalië, het overlijden van Augusto Pinochet, de verwijzing van de voormalige Liberiaanse president Charles Taylor naar het bijzonder Tribunaal voor Sierra-Leone, de nucleaire hoogspanning met Iran en Noord-Korea, om er maar enkele aan te halen.

Het is onmogelijk om elk van de markante gebeurtenissen van het voorbije jaar in dit voorwoord te bespreken. We pikken er maar enkele uit.

Het proces tegen Saddam Hussein bood een droomgelegenheid om het internationaal recht te doen zegevieren en het belang te onderstrepen van de bestraffing van de misdaden tegen de Mensheid. Helaas werd deze gelegenheid verkwanseld door de weigering om de ex-dictator voor een internationaal tribunal te brengen en de manier waarop zijn proces voor een Irakese rechtbank werd georganiseerd en gevoerd. De mallemolen aan rechters, aangesteld of afgezet door de – manifest anti-Hoessein gezinde – regering, de intimidatie en zelfs moorden op sommige advocaten van de beschuldigde en het houden van zittingen waarop de advocaten niet werden toegelaten waarborgden geen “eerlijk proces”. De bijna heimelijke executie in een kelder, op de vooravond van het jaareinde, door een aantal gemaskerde beulen die de veroordeelde beschimpten gaf al geen beter beeld van de justitie. Het werd een gemiste kans om aan de wereld te tonen dat Recht meer is dan wraak.

Het Internationaal Strafgerechtshof heeft daarentegen niet gefaald in 2006. In maart werd Thomas Lubanga Dyilo, vermoedelijke leider van de Union des Patriotes Congolais, beweging die kinderen van minder dan vijftien jaar heeft ingelijfd om deel te nemen aan het gewapend conflict in de Democratische Republiek Congo, werd aan het Hof uitgeleverd door de Congolese overheid. In de Democratische Republiek Congo ontstond door de presidentsverkiezingen dan weer de hoop dat de vijandelijkheden uiteindelijk beëindigd zouden worden.

2006 zag ook een belangrijke stap in de goede richting wat de aanvaarding van het internationaal humanitair recht betreft, doordat de Verdragen van Genève van 1949 een universele ratificatie verkregen. De eerbiediging van het internationaal humanitair recht door de troepen en het personeel tijdens operaties van de VN en van andere internationale organisaties blijft echter zorgen baren. Het Bulletin van de Secretaris Generaal van de VN van 1999 op de Naleving van het Internationaal Humanitair Recht door de Troepen van de Verenigde Naties was destijds een stap vooruit op dit vlak, maar een onvoldoende stap, zoals de gebeurtenissen dit jaar nog maar eens aantoonden. Op de vooravond van de 30ste verjaardag van de twee Aanvullende Protocollen bij de Geneefse Verdragen en aansluitend bij hun universele erkenning en bij de door het ICRK gesteunde studie over internationaal humanitair gewoonterecht, zouden de Verenigde Naties meer aandacht moeten schenen aan de humanitairrechtelijke verplichtingen van de troepen onder VN-vlag. 40 jaar na het afsluiten van het Verdrag inzake Burgerlijke en Politieke Rechten is het hoog tijd dat de Verenigde Naties – en de andere internationale organisaties – de passende maatregelen treffen om de maatstaven inzake mensenrechten vast te leggen die haar personeel moeten binden.

Wapens stonden in 2006 ook in het daglicht. Recente conflicten hebben inderdaad, eens te meer, de verwoestende kracht aangetoond van de fragmentatiewapens. België heeft in 2006 een wet aangenomen die de fragmentatiewapens verbiedt, door hun bezit, productie, opslag, verkoop, vervoer, invoer of uitvoer te verbieden, waardoor het land het voortouw heeft genomen van een offensief tegen dat type bewapening, zoals het eerder al deed inde strijd tegen antipersoonsmijnen.

… een jaar van wetenschappelijke activiteiten

De Internationale Vereniging voor Militair Recht en Oorlogsrecht vierde dit jaar haar 50-jarig bestaan. Opgericht in 1956 na de mislukte poging tot oprichting van een Europese Defensiegemeenschap, groeide deze vereniging uit tot een “ontmoetingsplaats” voor specialisten die alsmaar meer wetenschappelijke activiteiten ontplooide : congressen, seminaries voor juridische raadgevers, aanbevelingen, publicaties, enzovoorts. Haar onophoudelijke inspanningen leverden haar een consultatief statuut op bij de Verenigde Naties. Een korte historiek van de « Société internationale de Droit militaire et de Droit de la Guerre » wordt achteraan in dit Tijdschrift opgenomen.

Het XVIIde driejaarlijks congres van de Internationale Vereniging vond ook dit jaar plaats en brachte meer dan 200 deelnemers uit meer dan 40 verschillende landen bij mekaar. Het congres had plaats te Scheveningen van 16 tot 21 mei 2006 op uitnodiging van de Nederlandse nationale groep en was gewijd aan de rechtsregels tijdens de vredesoperaties. Een deel van de congresteksten wordt in dit Tijdschrift afgedrukt, de teksten van het algemeen thema worden opgenomen in de Recueil XVII de la Société internationale de Droit militaire et de Droit de la Guerre, die begin 2007 verschijnt.

Het Belgisch Studiecentrum voor Militair Recht en Oorlogsrecht van haar kant heeft in samenwerking met de universiteiten van Brussel (ULB) en van Leuven (KUL), het Belgische Rode Kruis, de Belgische interministeriële Commissie voor Humanitair Recht en de Internationale Vereniging voor Humanitair Beleid en de Studie der Conflicten (HPCR) een internationale conferentie georganiseerd te Brussel op 12 en 13 oktober 2006, over de private veiligheidsfirma’s in situaties van gewapende conflicten (de zogenaamde « private contractors »). De bijdragen van deze conferentie zullen gepubliceerd worden in het Tijdschrift 2007.

… en een jaar van veranderingen voor het Tijdschrift voor Militair Recht en Oorlogsrecht

In 2005 werd de wetenschappelijke kwaliteit van het Tijdschrift erkend toen het een waardevolle wetenschappelijke « ranking » bekwam tijdens de evaluatie van de Belgische Nederlands- en tweetalige juridische tijdschriften door de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) en het bij de 22 beter geklasseerde van de 68 gescreende juridische tijdschriften werd gerekend. Alles is echter vatbaar voor verbetering en dus heeft de redactie van het Tijdschrift in 2006 een aantal innovaties doorgevoerd om de kwaliteit en de ranking nog te verbeteren in België en in de andere landen. Zo werd onder meer systematisch beroep gedaan op “peer reviewers” voor de evaluatie van de ingediende teksten.

Op 1 januari 2007 zal de Heer Frederik Naert, attaché bij de Algemene Directie Juridische Steun en Bemiddeling van de Belgische Defensie en als doctorandus verbonden aan het Instituut voor Internationaal recht van de KULeuven, thans directeur van het Documentatiecentrum van de Internationale Vereniging voor Militair Recht en Oorlogsrecht, de nieuwe directeur worden van het Tijdschrift.

De ondertekenende directeur zal in de hoedanigheid van Adjunct-Directeur verder bijdragen tot de leiding van het Tijdschrift en zal de directie van het Documentatiecentrum van de Internationale Vereniging voor Militair Recht en Oorlogsrecht overnemen.

Wij danken u voor uw vertrouwen en hopen dat u het ons zal blijven schenken in 2007 !